Աթաբեկ Խնկոյանի առակների վերլուծություն

ԱԹԱԲԵԿ ԽՆԿՈՅԱՆ

ԱՌԱԿՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ

«Գայլը մի օր

Տեսնում է, որ

Հովիվները դանակներով

Կտրատում են մի գեր ոչխար,

Իսկ շները լուռ, անվըրդով

Թափվել են վար,

Գռմռում չեն,

Մռմռում չեն:

Գայլը հեռվից ինչ է ասում.

Կոտորվիք դուք… ինչ վայնասուն

Կհանեիք դուք խմբովի,

Թե այդ բանը ես անեի:»

Այս առակում նկարագրված է մի իրավիճակ, երբ բարձր խավի մարդկանց արած սխալներն, ի տարբերություն հասարակ ժողովրդի, անտեսվում են: Նույնը կատարվում է նաև մեր օրերում: Առակի մեջ հովիվները մարմնավորում են կառավարության անդամներին, գայլը՝ ժողովրդին, իսկ շները՝ ոստիկաններին: Երբ ժողովուրդն է ինչ-որ սխալ թույլ տալիս, ոստիկանները տուգանում են, սակայն կառավարության բոլոր սխալները կարող են անտեսվել ընդամենը մի քիչ փողի օգնությամբ:

«Օրվա մեկը մի աքլոր

Քուջուջ- մուջուջ անելիս,

Տեսավ մի հատ մարգարիտ

Աղբի միջին փայլելիս:

Կտցեց, ասավ. “Էս  ի՞նչ  է,

Ինձ հարցնես` ոչինչ է,

Վայ տամ էն հիմարին,

Որ գին կտա էս քարին,

Իսկ ինձ համար մեկ գարին

Արժեր էսպես հազարին:»

Այս առակում հեղինակն ուզում է ասել, որ կան բաներ, որոնք ըստ քեզ արժեք չունեն, սակայն, հնարավոր է, որ ինչ որ մեկի համար դա շատ թանկարժեք է: Որպես օրինակ, նա ասում է, որ աքլորի համար մարգարիտն արժեք չունի, սակայն գարու հատիկի համար նա հազար այդպիսի մարգարիտ կտա:

«Խոնարհ ու հեզ

Մի հոգնած եզ,

Արորն ուսին

Ճանճը պոզին

Մի իրիկուն

Գալիս էր տուն:

Մին էլ ճամփին

Մի ուրիշ ճանճ

Հենց նստածին

Ասաց. – Տո, մանչ,

Էս եզան հետ

Որտեղի՞ց էդ:

 Քիթը տնկած

Ճանճը ասաց.

Մենք որտեղի՞ց.

Վարում էինք,

Վարատեղից:»

Այս առակում հեղիկակն ասում է, որ կան մարդիկ, որոնք լուռումունջ, գլուխը կախ,, իրենց համար աշխատում են, սակայն չեն նկատում, որ ամբողջ իրենց աշխատանքի համար պարգևատրվում են ուրիշները՝ ոչինչ չանելով:

«Գայլը հոտից իր հանգի

Զարկեց տարավ մի մաքի,

Կերավ փորն ու փսորը,

Պառկեց մինչև կեսօրը,

Մուկը հեռվից հոտմտաց,

Ելավ գնաց

Հոփիկ-թոփիկ

Ու մի ճոթիկ

Մսից առավ

Ու թռավ:

Գայլը զարթնեց,

Իրեն ջարդեց,

Թե՜, հայ-հարայ,

Ալա՛ն, թալա՛ն,

Էյ, պահապան,

Մատնեցին,

Վատնեցին,

Ինչ ունեի թալնեցին:»

Այս առակում հեղինակն ասում է, որ կան մարդիկ, որոնք թալանում են մյուսներին, սակայն երբ իրենց թալանած ապրանքի մի փոքր մասն ինչ-որ մեկը վերցնում է, նրանք բարկանում են և աղմուկ գցում թալանի մասին:

«Փայտահատ Մոսին

Կացինը ուսին

Մտավ անտառ:

Հոգիս, - ասավ նրան մի ծառ, -

Դալար մնան քո կոճերը,

Կացինդ առ, էս ծառերը

Իմ բոլորից ջարդիր զատ-զատ,

Ինձ չեն թողնում բուսնեմ ազատ,

Տես` կապել են գլխիս կամար,

Արև չկա խեղճիս համար,

Էս մթան մեջ խոնավ, նեխված,

Արմատներիս տեղը նեղված,

Ինչպես կարող եմ զորանալ,

Շրջակայքի զարդը դառնալ:

Կացինն առավ փայտահատ Մոսին,

Հա էս ծառին, հա էն մյուսին,

Ծառի շուրջը լայն ու արձակ

Մի տեղ բացեց, շատ ընդարձակ:

Բայց խնդումը շատ չտևեց,

Էն լավ օրին վատն հետևեց.

Հա արևը ծառը մրկեց.

Հա կարկուտը ճյուղքին զարկեց

Ու մի օր էլ քամին սաստիկ

Կոտրեց ծառը չարաբաստիկ:»

Այս առակում ծառը մարմնավորում է այն մարդկանց, ովքեր չեն սիրում հավասարվել մյուսներին: Նրանք ուզում են ամբողջ ուշադրությունը գրավել իրենց վրա և դառնալ «շրջակայքի զարդը»: Երբ նրանց ազատում են շրջապատող մարդկանցից, վերացնում են բոլոր արգելքները, նրանք չեն դիմանում և կործանվում են միայնության մեջ: