Ջաննի Ռոդարի. թարգմանություն

ДЖАННИ РОДАРИ

«ДОРОГА, КОТОРАЯ

НИКУДА НЕ ВЕЛА»

На окраине села улица разветвлялась на три дороги – одна вела к морю, другая – в город, а третья – никуда не вела. Мартино знал это, потому что у всех спрашивал про третью дорогу и все отвечали ему одно и то же, будто сговорились:

– Та дорога? Она никуда не ведет. Не стоит ходить по ней.

– Но все-таки куда-то она ведет?

– Нет, совсем никуда не ведет!

– Так зачем же ее построили?

– Никто и не строил ее. Она всегда там была!

– И никто никогда не ходил по ней?

– Ох, и упрямая ты голова!… Раз тебе говорят, что там ничего нет…

– А откуда вы знаете? Вы разве ходили по ней?

Мартино был такой настойчивый, что его так и прозвали – Мартино Упрямая Голова. Но он не обижался и продолжал думать о дороге, которая никуда не ведет.

Когда он подрос настолько, что смог переходить улицу, не держась за дедушку, он встал однажды рано утром, вышел из села и решительно зашагал по таинственной дороге, которая никуда не вела.

Дорога была вся в выбоинах, местами заросла травой, но, к счастью, дождя давно не было – не было и луж на дороге. Поначалу по обе стороны шла изгородь, но скоро она кончилась, и тогда дорога потянулась через лес. Ветви деревьев переплетались над ней, и получалась темная прохладная галерея, в которую лишь изредка, словно луч карманного фонарика, пробивался солнечный свет.

Шел Мартино, шел, а галерея все не кончалась, и дорога не кончалась тоже. У Мартино уже ноги заныли от усталости, и он стал подумывать, не вернуться ли назад. Вдруг откуда ни возьмись – собака!

– Где собака, там и жилье! – решил Мартино. – Или, во всяком случае, человек.

Собака бросилась навстречу Мартино, радостно виляя хвостом, и лизнула е»му руку, а потом побежала вперед по дороге, все время оглядываясь, идет ли за ней Мартино.

– Иду, иду! – говорил Мартино, которого все эго очень заинтересовало.

Постепенно лес стал редеть, проглянуло небо, и дорога привела к большим железным воротам.

За оградой Мартино увидел дворец. Все окна его были гостеприимно распахнуты, из трубы шел дым, а на балконе стояла прекрасная синьора, приветливо махала Мартино рукой и звала:

– Сюда, сюда, Мартино Упрямая Голова!

– Э! – обрадовался Мартино. – Я и не представлял, куда приду, но вы, оказывается, хорошо знали, кто к вам придет!

Мартино открыл ворота, пересек парк и вошел во дворец как раз в тот момент, когда прекрасная синьора вышла ему навстречу. Синьора была очень красива и одета куда лучше всяких фей и принцесс. И к тому же веселая-превеселая.

– Так ты не поверил? – засмеялась она. – Чему? – удивился Мартино.

– Не поверил, что эта дорога никуда не ведет?

– Еще бы! Слишком глупая история. По-моему, на свете гораздо больше просто еще не изведанных путей, чем нехоженых дорог.

– Разумеется. Нужно только не бояться неизвестных дорог. А теперь идем, я покажу тебе дворец.

Больше ста залов было во дворце, и все они были забиты сокровищами – совсем как в сказках про спящих красавиц или про чудовищ, оберегающих свои богатства. Тут были алмазы, драгоценные камни, золото, серебро. А прекрасная синьора все говорила Мартино:

– Бери, бери все, что захочешь. Я одолжу тебе тележку, чтобы ты мог забрать все, что хочешь.

Сами понимаете, Мартино не заставил себя уговаривать. Он доверху нагрузил тележку и отправился в обратный путь. Вместо кучера у него сидела собака. Это была ученая собака – она умела править вожжами и лаяла на лошадей, когда те начинали дремать или сбивались с дороги.

В селе о Мартино уже и думать забыли – решили, что он погиб. И когда он вдруг вернулся, все очень удивились. Ученая собака выгрузила на площади все сокровища, вильнула хвостом в знак прощания, снова забралась на тележку и скрылась в облаке пыли.

Мартино сделал богатые подарки всем – и друзьям, и недругам – и раз сто вынужден был повторить свой рассказ про все, что с ним приключилось. И всякий раз, когда он умолкал, кто-нибудь из его односельчан бежал домой, запрягал лошадь и пускался вскачь по дороге, которая никуда не ведет.

К вечеру все они возвращались. У всех были вытянутые от огорчения лица: дорога, уверяли они, вела прямо в болото, в чащу леса, в заросли колючего кустарника. Не было там ни железной ограды, ни дворца, ни прекрасной синьоры, раздающей богатства.

А все потому, что некоторые сокровища открываются только тем людям, которые первыми проходят по нехоженым путям! Как Мартино Упрямая Голова.

«ՃԱՆԱՊԱՐՀԸ, ՈՐԸ ՈՉ ՄԻ ՏԵՂ

 ՉԷՐ ՏԱՆՈՒՄ»

(թարգմանություն)

Գյուղի սահմանին փողոցը բաժանվում էր երեք ճանապարհի: Մեկը տանում էր դեպի ծովը, մյուսը՝ դեպի քաղաք, իսկ երրորդը ոչ մի տեղ չէր տանում: Մարտինոն գիտեր դա, որովհետև բոլորից հարցնում էր երրորդ ճանապարհի մասին, և բոլորը պատասխանում էին նրան նույն բանը.

–Այդ ճանապա՞րհը. Այն ոչ մի տեղ չի տանում: Պետք չե գնալ դրանով:

–Բայց այնուամենայնիվ այն ինչ-որ տեղ տանու՞մ է:

–Ուրեմն ինչու՞ են այն կառուցել:

 –Ո՛չ, այն ընդհանրապես ոչ մի տեղ չի տանում:

–Ոչ  ոք այն չի կառուցել: Այն միշտ այնտեղ է եղել:

–Եվ ոչ ոք ոչ մի անգամ չի՞ գնացել դրանով:

–Ախ, դու շատ համառ ես… Եթե քեզ ասում են, որ այնտեղ ոչինչ չկա…

–Իսկ որտեղի՞ց դուք գիտեք դա: Մի՞թե դուք գնացել եք դրանով:

Մարտինոն այնքան համառ էր, որ նրան հենց այդպես էլ անվանեցին՝ Մարտինո - համառ գլուխ: Բայց նա չէր նեղանում և շարունակում էր մտածել ոչ մի տեղ չտանող ճանապարհի մասին:

Երբ նա մեծացավ այնքան, որ կարողանում էր անցնել փողոցն առանց պապիկի ձեռքը բռնելու, մի օր արթնացավ վաղ առավոտյան, դուրս եկավ գյուղից և սկսեց համառորեն քայլել խորհրդավոր ճանապարհով, որը ոչ մի տեղ չէր տանում:

Ճանապարհը լի էր փոսերով, տեղ-տեղ խոտով էր ծածկվել, բայց բարեբախտաբար վաղուց անձրև չէր եկել, չկային և ջրափոսեր: Սկզբում ճանապարհի երկու կողմերում ցանկապատ կար, բայց շուտով այն վերջացավ, և ճանապարհը շարունակվեց անտառի միջով: Ծառերի ճյուղերը միահյուսվել էին դրա վրայով, և ստացվում էր մութ պատկերասրահ, որի մեջ շատ հազվադեպ, ինչպես գրպանի էլեկտրական լապտերի լույսի պես թափանցում էր արևի լույսը:

Մարտինոն գնում, գնում էր, իսկ պատկերասրահը միևնույն է չէր վերջանում, ճանապարհը չէր վերջանում նույնպես: Մարտինոյի ոտքերը հոգնությունից թմրել էին, և նա սկսում էր մտածել, չվերադառնա՞լ արդյոք հետ: Հանկարծ չգիտես որտեղից հայտնվեց մի շուն:

–Որտեղ շուն՝ այնտեղ բնակավայր, – մտածեց Մարտինոն: – Կամ, ամեն դեպքում՝ մարդ:

Շունը ուրախ պոչը թափահարելով թռավ դեպի Մարտինոն և լիզեց նրա ձեռքը, իսկ հետո սկսեց ճանապարհով առաջ վազել, անընդհատ ստուգելով՝ գալիս է իր հետևից Մարտինոն, թե՞ ոչ:

–Գալի՛ս եմ, գալի՛ս եմ, – ասում էր Մարտինոն, ում այդ ամենը շատ էր հետաքրքրում:

Գնալով անտառը սկսեց նոսրանալ, երկինքը երևաց, և ճանապարհը բերեց մեծ երկաթե դարպասների մոտ:

Դարպաների հետևում Մարտինոն տեսավ մի պալատ: Դրա բալար պատուհանները հյուրնկալ բաց էին, խողովակներից ծուխ էր դուրս գալիս, իսկ պատշգամբում կանգնած էր մի հիասքանչ օրիորդ և ձեռքով թափահարելով կանչում էր.

–Այստեղ, այստեղ, «Մարտինո համառ գլուխ»

–Հեյ, – ուրախացավ Մարտինոն: – Ես չէի պատկերացնում, թե ուր կգամ, բայց պարզվում է դուք լավ գիտեիք, ով է ձեզ մոտ գալիս:

Մարտինոն բացեց դարպասները, անցավ այգով և մտավ պալատ հենց այն պահին, երբ հիասքանչ օրիորդը դուրս եկավ նրան ընդառաջ: Օրիորդը շատ գեղեցիկ էր և հագնված էր յուրաքանչյուր փերիից կամ արքայադուստրից լավ: Եվ բացի այդ նա շատ ուրախ էր:

–Այսինքն դու չհավատացի՞ր, – ծիծաղեց նա: – Ինչի՞ն, – զարմացավ Մարտինոն:

–Չհավատացիր, որ այդ ճանապարհը ոչ մի տեղ չի տանում:

–Չէ մի: Չափից շատ հիմար պատմություն է: Ըստ իս աշխարհում դեռ չհայտնաբերված ճանապարհները շատ անգամ ավելի շատ են, քան չքայլած ճանապարհները:

– Դե իհարկե: Պետք է միայն չվախենալ անհայտ ճանապարհներից: Իսկ հիմա գնանք, ես ցույց կտամ քեզ պալատը:

      Պալատում կար ավելի քան հարյուր սենյակ, և բոլորը լցված էին գանձերով՝ ինչպես քնած գեղեցկուհիների, իրենց գանձերը պահպանող հրեշների մասին հեքիաթներում: Իսկ հիասքանչ օրիորդը անընդհատ ասում էր Մարտինոյին.

–Վերցրու, վերցրու այն ամենը, ինչ կամենում ես: Ես քեզ կտրամադրեմ մի սայլակ, որ դու կարողանաս տանել այն ամենը, ինչ վերցնես:

Ինքներդ եք հասկանում, որ Մարտինոն չպարտադրեց իրեն համոզել: Նա մինչև վերջ բեռնեց սայլակը և ուղևորվեց հետ: Կառապանի փոխարեն նրա մոտ նստած էր շունը: Նա գիտնական շուն էր, կարողանում էր կառավարել սանձերը ևհաչում էր ձիերի վրա, երբ նրանք ննջում էին կամ շեղվում ճանապարհից:

Գյուղում արդեն դադարել էին մտածել Մարտինոյի մասին, մտածում էին, որ նա մահացել է: Եվ երբ նա վերադարձավ, բոլորը զարմացան: Գիտնական շունը ամբողջ բեռը լցրեց հրապարակում, որպես հրաժեշտի նշան թափահարեց պոչով, նորից բարձրացավ սայլակը, և թաքնվեց փոշուց ամպի հետևում:

Մարտինոն բոլորին՝ և՛ ընկերներինմ և՛ ոչ ընկերներին մեծ նվերներ արեց և հարյուր անգամ ստիպված եղավ կրկնել իր պատմությունն այն մասին, ինչ պատահել էր իր հետ: Եվ ամեն անգամ երբ նա լռում էր, գյուղացիներից մեկը վազում էր տուն, նստում էր ձին և գնում էր ճանապարհով, որը ոչ մի տեղ չէր տանում:

Երեկոյան բոլոր նրանք վերադառնում էին: Բոլորի մոտ վշտից ծամածռված դեմքեր էին. Նրանք հավաստիացնում էին, որ այդ ճանապարհը տանում էր դեպի ճահիճը, անտառի պուրակում, փշոտ թփի մացառուտները: Այնտեղ չկաին ո՛չ երկաթե դարպասներ, ո՛չ պալատ, ո՛չ հարստություններ բաժանող հիասքանչ օրիորդ:

Եվ այդ ամենը նրա համար, որ որոշ գանձեր բացվում են միայն այն մարդկանց, ովքեր առաջինն են քայլում անհայտ ճանապարհներով, ինչպես «Մարտինո համառ գլուխը»: