Առակագրություն
Առակը բարոյախոսական բնույթի գրական ստեղծագործություն է, որտեղ այլաբանության միջոցով ներկայացվում, ծաղրվում և քննադատության են ենթարկվում մարդկանց արատները:
Առակի վերջում սովորաբար հեղինակը դրսևորում է իր հստակ վերաբերմունքը նկարագրածի հանդեպ, որն էլ առակի բարոյախոսությունն է։ Առակի հերոսները կենդանական և բուսական աշխարհի ներկայացուցիչներ են, իրեր, լուսատուներ և այլն։ Անտիկ շրջանում և միջնադարում առակները արձակ ժանրի ստեղծագործություններ էին, սակայն հետագայում դրանք սկսեցին հիմնականում գրվել չափածո։
Առակագրությունը մեծ դժվարությամբ մուտք գարծեց հայ գրավոր գրականություն։ Իսկ 12-13-րդ դարերում արդեն հանդես եկան հայ նշանավոր առակագիրներ Մխիթար Գոշը և Վարդան Այգեկցին։
Մխիթար Գոշ
Մխիթար Գոշն առակների մեջ տեսնում է բնականաբար 2 մաս՝ բուն պատմվածքը և խրատական եզրակացությունը։ Պատմվածքը, որ նա շեշտում է առակ, գաղափար, օրինակ, եղանակ և այլ բառերով, ըստ Գոշի լինում է 3 տեսակ՝ բարոյական, առասպելական և ստեղծական։ Բարոյական առակները առնված են կենդանիների բարքից, բնավորությունից կամ բույսերի հատկություններից և շատ քիչ ունեն կամ բնավ չունեն գործողություն։ Առասպելական առակների մեջ պատմվածքը վերաբերում է կենդանիներին, երբեմն և բույսերին՝իբրև գործող անձերի, իսկ ստեղծական առակներն առնված են մարդկանց կյանքից, գործող անձերը մարդիկ են։ Խրատական եզրակացությունը, որ հեղինակը կոչում է խրատ, նշանակ, ճշմարտություն և այլ բառերով, 2 տեսակ է։ «Ճշմարտությունը առակների հեղինակի համար երկու բովանդակություն կարող է ունենալ, երկու էություն՝ աշխարհական և եկեղեցական, ըստ որում նրա նպատակն է «կերպարանել»՝ պատկերացում տալ, բացահայտել, ցուցադրել, արտացոլել այդ երկու ճշմարտություններն այլաբանորեն։ Դատաստանագրքում հեղինակը ձգտել է նույն նպատակին հասնել՝ ճշմարտությունը պարզել օրենսդրական միջոցներով՝ կազմելով դրա համար 2 տիպի օրենքներ»։ Եվ քանի որ առակագրի համար էականը «ճշմարտությունն» է, ուստի առակի առասպելն այնպես է հորինվում, որ հարմարվի բարոյակրթական մասին կամ գործողությունն այնպես կարճ է պատմվում, որ երբեմն նույնիսկ խրատական մասն ավելիմեծ տեղ է բռնում, քան պատմվածքը։ Այսինքն՝ նպատակը ուսուցողական է։
Վարդան Այգեկցի
Նույնքան ուշագրավ են Վ. Այգեկցու առակները։ Հայտնի է, որ նրա առակների գիտական հետազոտումը կատարել է հայագետ Նիկողայոս Մառն իր «Ժողովածոյք առակաց Վարդանաց» ուսումնասիրության մեջ։ Նա գիտականորեն ապացուցում է, որ արաբերեն «Աղվեսագիրքը» թարգմանված է հայերեն համանուն ժողովածուից։ Կարևորը և գլխավորն այն է, որ 12-13-րդ դարերում և հետո ամեն տեղ առհասարակ սիրում էին առակներ ու զրույցներ։ Ուստի առակների ժողովածուները դառնում էին հաճելի ընթերցանության գրքեր նաև աշխարհականների համար և զարգանում զանազան տիպերով և զանազան ծավալով։ Փաստորեն առակը՝ որպես գրական տեսակ, ստեղծվեց, քանի որ մարդ արարածը սիրում է սովորել օրինակով. ընդօրինակելը նրա համար ավելի հեշտ է, քան վերացական խրատը։ Այն դաստիարակչական նպատակ ունեցող գրական տեսակ է և օգնում է մարդուն իրական կյանքում ավելի հեշտ ապրելու. ահա այս առումով էլ առակները հին ժամանակներից մինչև այսօր սիրված են ու շարունակվում են մնալ որպես գրական տեսակ։
«Սասնա ծռեր»
Էպոսը ժողովրդական հերոսական կամ ավանդական վեպ է, վիպական բանահյուսության ծավալուն և բարդ տեսակ, որը բաղադրվում է վիպական ու պատմահերոսական երկերից, ավանդություններից, զրույցներից:
Ովքե՞ր են առաջին անգամ հիշատակել Սասնա ծռեր վիպերգի մասին:
Էպոսի հերոսներից Սանասարի և Բաղդասարի մասին հնագույն գրավոր ավանդությունը պահպանվել է Աստվածաշնչում, հետագայում Մովսես Խորենացու և Թովմա Արծրունու երկերում։ Իսկ Դավթի և Խանդութի մասին զրույցների, Սասունում եղած իրեղեն ապացույցների հիշատակություններ կան 16-րդ դարի պորտուգալացի ճանապարհորդների ուղեգրական նոթերում։ Ուշ հայկական աղբյուրների թռուցիկ հիշատակությունները վերաբերում են 19-րդ դարում հանդիպող վեպի հերոսների անուններով տեղավայրերին
Ովքե՞ր են էպոսի առաջին գրի առնողները, ինչպե՞ս են կոչվում նրանց գրի առած էպոսները:
Առաջին անգամ գրի են առել Գարեգին Սրվանձտյանը և Մանուկ Աբեղյանը:
Ժամանակաշրջանը:
8-10րդ դարեր:
Մի քանի բառ էպոսի մասին:
Էպոսում պատկերվում է 8-10րդ դարերում հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը արաբական տիրապետության դեմ: Բաղկացած է 4 ճյուղից՝ «Սանասար և Բաղդասար», «Մեծ Մհեր», «Սասունցի Դավիթ», «Փոքր Մհեր»: Հերոսներն իրար հետ կապված են արյունակցական կապով՝ պապ, որդի, թոռներ:
Ինչպե՞ս են սկսվում էպոսի ճյուղերը:
Էպոսի բոլոր ճյուղերը սկսվում են նախերգական հատվածներով, որտեղ օղորմի է տրվում ճյուղի գլխավոր հերոսներին:
Էպոսի կին հերոսները:
Էպոսի կին հերոսներն էին Ծովինարը՝ Սանասարի և Բաղդասարի մայրը, Դեղձուն-Ծամը՝ Սանասարի կինը, Արմաղանը՝ Մհերի կինը, Խանդութը՝ Դավթի կինը և Գոհարը՝ Փոքր Մհերի կինը:
Հայ գրողներից ովքե՞ր են մշակել էպոսը:
Հայ գրողներից էպոսը մշակել են Հովհաննես Թումանյանը, Ավետիք Իսահակյանը, Եղիշե Չարենցը, Նաիրի Զարյանը: 1939 թվականին նշվեց մեր էպոսի ստեղծման 1000 ամյակը, և շուրջ 60 պատումների հիման վրա կազմվեց համահավաք բնագիրը: 1964 թվականին աշխարհի էպոսների միջազգային մրցույթում մեր էպոսը գրավեց առաջին տեղը:
Իլիաս Վենեզիս
Ճայերը (վերլուծություն)
Պատմության գլխավոր հերոսը ծերունին է: Նրա որդիները հեռացել էին և նա ապրում էր միայնակ՝ մի փոքրիկ կղզում: Խնամում էր իր ճայերին և նրանցից առնում իր որդիների կարոտը: Կարծում եմ նրա ապրելակերպը շատ սխալ էր: Ծերունին ամեն օր սպասում էր իր ճայերին, կամ որդիների վերադարձին, և չէր նկատում, թե ինչպես է գնալով ավելի ու ավելի ծերանում: Կյանքը կարճ է, չի կարելի այն վատնել անվերջ սպասումների վրա և ինքդ քեզ հուսադրել, որ մի օր ամեն ինչ կփոխվի: Երազելը վատ բան չէ, սակայն ձեռքերը ծալած նստելով և սպասելով այն այդպես էլ երազանք կմնա: Պետք է քայլեր ձեռնարկել երազանքներին և նպատակներին հասնելու համար: Այլապես մի օր կարող ես արթնանալ և հասկանալ, որ ապրածդ տարիների ընթացքում անիմաստ ժամանակ ես վատնել և արդեն ոչինչ փոխել չես կարող:
Հայոց լեզվի զարգացման փուլերը
Հայ ժողովուրդը կազմավորվել է մ. թ. ա. III դարում:
Հայոց լեզվի նախագույն շրջանն ունի 3000 տարվա պատմություն, իսկ գրային շրջանը սկսվում է V դարից՝ Մեսրոպյան տառերի գյուտից (405 թ):
Հայերենի գրային շրջանն անցել է զարգացման 3 փուլ՝
1. Հին հայերեն կամ գրաբար (V-XI դարեր)
2. Միջին կամ կիլիկյան հայերեն (XII-XVI դարեր)
3. Աշխարհաբար (XII-XXI դարեր)
Աշխարհաբար գրական լեզուն ունի 2 տարբերակ՝ արևելահայերեն և արևմտահայերեն: Արևելահայերենը ձևավորվել է արարատյան բարբառի հիման վրա, ՀՀ պետական լեզուն է և Սփյուռքի հայության գրական լեզուն: Արևմտահայերենը ձևավորվել է Պոլսի բարբառի հիման վրա:
Մեծ եղեռնից հետո Սփյուռքում ստեղծված գրականությունը կոչվեց սփյուռքահայ գրականություն: V դարից գրաբարով են գրել ոսկեդարի պատմիչներ Ագաթանգեղոսը, Բուզանդը, Եղիշեն, Փարպեցին և Նարեկացին:
XII դարից միջին հայերենով են գրվել Ֆրիկի, Քուչակի, Մխիթար Գոշի, Այգեկցու գործերը:
XVII դարից աշխարհաբարով գրվել են Աբովյանի, Րաֆֆու, Մուրացանի, Շիրվանզադեի, Թումանյանի, Տերյանի, Իսահակյանի, Չարենցի, Բակունցի, Մահարիի գործերը:
Արևմտահայերենով գրել են Դուրյանը, Մեծարենցը, Վարուժանը, Սիամանթոն, Պարոնյանը, Զոհրապը:
Սփյուռքահայ գրականություն՝ Շահնոր, Համաստեղ, Մուշեղ իշխան, Վահան Թեքեյան, Հակոբ Օշական, Վահե Հայկ, Կոստան Զարյան:
Կան Սփյուռքում ապրող օտարագիր հայ գրողներ, ինչպիսիք են՝ Վիլյամ Սարոյանը, Մայքլ Արլեն կրտսերը, Լևոն-Զավեն Սյուրմելյանը (անգլիագիր), Անրի Թրուայանը, Վահե Քուչան (ֆրանսիագիր), Ալիսիա Կիրակոսյանը (իսպանագիր):
Հայոց լեզուն ծագել է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքից: Հայերենին ցեղակից են հունարենը, անգլերենը, իտալերենը, իսպաներենը, իռլանդերենը, ֆրանսերենը, դանիերենը, նորվեգերենը, շվեդերենը, բուլղարերենը, չեխերենը, լատիշերենը, լիտվերենը, բելառուսերենը, ուկրաիներենը, խորվաթերենը, հնդկերենը, պարսկերենը, քրդերենը, օսեպերենը:
Նախագծային ուսուցման շաբաթ
Քննարկում- Ուսումնական գործընթաց. օրինաչափություններ և հակասություններ սեպտեմբերի 3, 1-2 դասաժամ
· բուհ առանց մասնավոր պարապմունքների
· կրթահամալիրը տալի՞ս է այդպիսի հնարավորություն
Մեր կրթահամալիրը շատ է տարբերվում Հայաստանի մյուս դպրոցներից: Ոմանք համաձայն չեն, քանի որ կարծում են, որ դպրոցում ազատությունը պետք է ավելի սահմանափակված լինի: Ամենամեծ տարբերությունները կարելի է գտնել կրթական համակարգում: Կրթահամալիրում մենք ունենք մտածելու, սեփական կարծիքն արտահայտելու հնարավորություն: Ունենք ընտրության իրավունք, ինչը շատ կարևոր է: Շատ հետաքրքիր է նախագծերով ուսուցումը, երբ գոյություն ունեցող նախագծերից բացի մենք կարող ենք ստեղծել նորերը՝ մեզ հետաքրքրող թեմայով: Մեծ օգուտ են տալիս նաև տարբեր ճամփորդությունները, ճամբարները և հանդիպումները հետաքրքիր մարդկանց հետ:
Ոմանք դեմ են այսպիսի համակարգին՝ կարծելով, որ սովորողներն այսպես ավելի են ծուլանում, սակայն իրականում կրթահամալիրում սովորելը ավելի մեծ ջանքեր է պահանջում, քան հասարակ դպրոցում: Եթե սովորողը ցուցաբերի մեծ պատասխանատվություն, աշխատաասիրություն և ուշադրություն, կարող է հեշտությանբ ընդունվել ցանկացած բուհ՝ առանց մասնավոր պարապմունքների:
No comments:
Post a Comment